Tết truyền thống Nhật Bản

Cùng với sự hội nhập của văn hóa phương Tây, Nhật Bản từ lâu đã không còn đón tết âm lịch như các nước Châu Á khác. Thế nhưng, những nét đẹp truyền thống trong phong tục ngày Tết Nhật Bản vẫn được giữ nguyên. Hãy cùng MS Việt Nam khám phá những phong tục đặc sắc trong dịp Tết truyền thống Nhật Bản nhé!

Ý nghĩa của lễ Tết của người Nhật

Trong văn hóa Nhật Bản, Tết (正月 - Oshougatsu) tên gọi của tháng Giêng được dùng để gọi cho lễ chào đón năm mới. Tuy nhiên sau này bởi nhiều lý do lịch sử, văn hóa, kinh tế, chính trị… Nhật Bản chuyển sang đón năm mới theo lịch dương (tức ngày 1 tháng 1 dương lịch).

Theo đó, việc đón năm mới theo lịch dương sẽ giúp Nhật Bản giảm bớt được số ngày nghỉ, tăng năng suất lao động và sản lượng quốc gia, tiết kiệm được rất nhiều chi phí cho việc trả lương tháng 13 cho người lao động. 

Dọn dẹp và trang trí nhà cửa

Trong văn hóa Nhật, việc dọn dẹp đón Tết đã trở thành một phong tục, truyền thống không thể thiếu. Phong tục này có tên là Oosouji - 大掃除, trong đó “oo” là lớn còn “souji” là dọn dẹp tức là tổng dọn dẹp. Các gia đình ở Nhật dần bắt đầu dọn dẹp chuẩn bị đón năm mới từ ngày 13 tháng 12, với mong muốn gạt bỏ hết những “hạt bụi xui xẻo” của năm cũ, chuẩn bị nghênh đón năm mới với nhiều điều may mắn.

Sau bước dọn dẹp sẽ là bước trang hoàng nhà cửa với những món đồ trang trí đậm chất truyền thống, tiêu biểu như Kadomatsu, Shimekazari và Kagamimochi.

Kadomatsu 門松: Kadomatsu gồm 3 ống tre tươi vát xéo tụ lại ở giữa và xung quanh là những cành thông xanh. Đây là vật trang trí có ý nghĩa chào đón vị thần năm mới Toshigami và cầu chúc sức khỏe cho mọi người, thường được người Nhật đặt trước cửa nhà, nhà hàng, công ty,… Ngày đẹp nhất để trưng Kadomatsu là 28/12, tuyệt đối không nên bày vào ngày 29/12 hoặc Đêm giao thừa.

Kadomatsu 

Kagami Mochi 鏡餅: Kagami Mochi được làm từ 2 chiếc mochi xếp lên nhau, trên cùng là một trái quýt. Với ý nghĩa biểu tượng cho mặt trăng và mặt trời hợp lại tạo thành may mắn, bỏ lại những điều không tốt của năm cũ. Các gia đình Nhật Bản thường đặt Kagami Mochi trong hốc tường tokonoma - 床の間  ở phòng khách hoặc bếp một cách trang trọng để dâng lên các vị thần linh.

Kagami Mochi 

Shimekazari しめ飾り: Shimezakari được làm từ những sợi dây rơm bện chặt vào nhau, gạo Shinto linh thiêng, một vài cành thông nhỏ, quả quýt và những mảnh giấy trắng được cắt dích dắc. Shimezakari thường được treo trước cửa nhà với ý nghĩa không cho ma quỷ vào nhà và đón chào các vị thần. Ngoài ra, Shimekazari còn được đặt trên tàu, xe, các phương tiện đi lại để cầu bình an.

Shimekazari 

Những món ăn ngày Tết

Mì kiều mạch Toshikoshi Soba 年越しそば: là một món ăn truyền thống được người Nhật thưởng thức vào đêm giao thừa. Tuỳ vào mỗi gia đình có cách thưởng thức mì soba khác nhau, như mì lạnh hoặc nóng và chọn các loại topping: tempura, rong biển nori, trứng, hành,...

Người Nhật tin rằng, những sợi mì soba thuôn dài là biểu tượng cho cuộc sống trường thọ, ăn mì soba vào đêm giao thừa như một nghi thức cắt hết những điều xui xẻo của năm cũ và cầu chúc cho một năm mới thật suôn sẻ. 

Ozoni: là một loại súp người Nhật thường ăn vào đầu năm mới với các thành phần chính như bánh gạo mochi, thịt gà, chả cá, nước dùng dashi, đậu phụ, nấm shiitake, các loại rau củ… Nước dùng sẽ có màu trắng và những miếng bánh gạo có hình tròn, món ăn này mang ý nghĩa cuộc sống mạnh khỏe và trường thọ. 

Bánh gạo mochi: là một món ăn rất được yêu thích ở Nhật Bản vào những dịp lễ đặc biệt là Tết. Theo quan niệm của người Nhật mỗi hạt gạo đều rất trân quý và Người Nhật tin rằng “linh hồn” của gạo sẽ mang đến sức mạnh dẻo dai và nhiều may mắn cho họ. Có rất nhiều cách để thưởng thức mochi vào dịp Tết ngoài món ozoni như bánh gạo cùng súp đậu đỏ ngọt, bánh gạo rán (hoặc nướng) cuốn rong biển hay bánh gạo đậu đỏ và bột đậu,...

Truyền thống đánh 108 tiếng chuông đêm giao thừa

Nhật Bản có tập tục đánh 108 tiếng chuông trong nghi thức Joya-no-Kane, trong đó 107 tiếng chuông đầu được đánh vào đêm 31/12 và tiếng chuông cuối cùng được đánh vào thời khắc giao thừa.

Theo giáo lý nhà Phật, 108 là số lượng những tham vọng trần thế khiến con người chịu nhiều đau khổ và khi tiếng chuông cuối cùng vang lên cũng là lúc tâm trí con người được thanh lọc những lo âu, muộn phiền của năm cũ.

Ngắm bình minh đầu tiên của năm

Phong tục ngắm khoảnh khắc bình minh đầu tiên trong năm được gọi là hatsuhinode. Người Nhật quan niệm rằng vào thời khắc mặt trời bắt đầu ló rạng vị thần Toshigami (vị thần của năm mới) sẽ xuất hiện và ban phát những điều tốt lành cho mọi người. Do đó vào thời khắc này, mọi người sẽ bắt đầu cầu nguyện một năm mới tốt lành, hạnh phúc, suôn sẻ...

Chương trình truyền hình Kouhaku Uta Gassen

Nếu như Táo Quân được xem là chương trình không thể thiếu của mỗi gia đình Việt Nam vào đêm giao thừa, thì ở Nhật Bản cũng có một chương trình âm nhạc thường niên được đông đảo người dân đón xem là Kouhaku Uta Gassen (gọi đơn giản là Kouhaku). Đây là chương trình âm nhạc phát sóng vào đêm giao thừa trên cả TV lẫn radio với thời lượng bốn tiếng rưỡi được sản xuất bởi đài truyền hình Nhật Bản NHK.

Kouhaku có quy mô rất lớn và được đầu tư công phu, đó là sân chơi âm nhạc giao thoa giữa những nghệ sĩ trẻ và nghệ sĩ gạo cội của showbiz Nhật Bản. Đối với những người yêu thích Nhật Bản thì không thể bỏ qua chương trình này vào đêm giao thừa.

Truyền thống đánh 108 tiếng chuông đêm giao thừa

Nhật Bản có tập tục đánh 108 tiếng chuông trong nghi thức Joya-no-Kane, trong đó 107 tiếng chuông đầu được đánh vào đêm 31/12 và tiếng chuông cuối cùng được đánh vào thời khắc giao thừa.

Theo giáo lý nhà Phật, 108 là số lượng những tham vọng trần thế khiến con người chịu nhiều đau khổ và khi tiếng chuông cuối cùng vang lên cũng là lúc tâm trí con người được thanh lọc những lo âu, muộn phiền của năm cũ.

Đi lễ chùa đầu năm 

Hatsumode 初詣 là phong tục đi lễ chùa trong ba ngày đầu năm để tạ ơn thần linh vì đã giúp họ vượt qua năm cũ một cách an toàn và cầu cho một năm mới bình an, thuận lợi. Vào thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, mọi người sẽ tung những đồng xu và cầu chúc một năm mới thật nhiều may mắn.  

Quang cảnh lễ chùa đầu năm

Trong khoảng thời gian hatsumode, khuôn viên của các đền chùa sẽ tràn ngập gian hàng đồ ăn, đồ lưu niệm và mọi người đều nhân cơ hội này để diện những bộ kimono truyền thống tạo nên một bầu không khí vừa linh thiêng vừa nhộn nhịp.  

Không khí lễ hội trước các đền chùa

Ngoài ra khi đi lễ chùa, mọi người thường sẽ xin một thẻ omikuji - thẻ vận may trong hộp gỗ được ghi số, bằng cách lắc hộp gỗ cho tới khi một thanh gỗ rơi ra ngoài. Trong đó có 7 loại quẻ là Daikichi (đại cát), Kichi (cát), Chukichi (trung cát), Shokichi (tiểu cát), Suekichi (vô cát), Kyo (hung) và Daikyo (đại hung). Nếu như thẻ omikuji là điềm xấu thì người ta sẽ buộc nó vào một cành cây hoặc ở nơi được chỉ định để những điều không may ở lại đó và xin một quẻ khác.

Thẻ omikuji được treo trong đền chùa

Bên cạnh đó, trong các đền chùa ở Nhật còn có bán ema 絵馬 – là tấm gỗ dùng để viết lên những mong muốn hoặc hy vọng của mình trong năm tới. Người Nhật tin rằng khi thành tâm viết điều ước lên ema và treo tại đền thờ thì thần linh sẽ thấu được những nguyện ước của họ và biến chúng thành sự thực.

Tấm gỗ ema

Trong dịp hatsumode, bạn có thể mua Omamori – một loại bùa may mắn của Nhật Bản với nhiều màu sắc, kiểu dáng khác nhau và mang ý nghĩa may mắn khác nhau (tình cảm, công danh, tiền bạc, học hành,...). Omamori sẽ được để trong ví hoặc túi của bạn trong một năm và sẽ được đổi vào hatsumode của năm sau, đồng thời những chiếc omamori ở năm cũ sẽ được gửi tại đền chùa để cầu nguyện và đốt.

Bùa Omamori 

Tặng thiệp mừng năm mới nengajo

Nếu người phương Tây có văn hoá gửi thiệp chúc mừng Gíang sinh thì người dân Nhật Bản có truyền thống tặng thiệp nengajo mừng năm mới. Thông thường, người Nhật sẽ gửi thiệp để bày tỏ lòng biết ơn với những người thân thiết đã giúp đỡ mình trong suốt năm vừa rồi và một điều lưu ý là không nên gửi thiệp cho những gia đình có tang trong năm vừa qua.

Thiệp mừng năm mới nengajo

Để bưu thiếp được gửi đúng vào ngày 1/1, các bưu điện ở Nhật bắt đầu nhận thiệp từ giữa tháng 12 (thường là 25/12). Đồng thời, thiệp nengajo nên đến tay người nhận trước ngày 3/1 vì đây là ngày cuối cùng trong dịp nghỉ lễ đầu năm. 

Kết luận

Qua bài viết này MS Việt Nam muốn chia sẻ đến bạn những phong tục, nghi lễ ngày Tết nổi bật của Nhật Bản. Theo dõi MS Việt Nam để khám phá thêm những nét đẹp văn hóa khác của đất nước mặt trời mọc nhé!

 

Du học Nhật Bản cùng MS Việt Nam.

CÔNG TY CỔ PHẦN PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ MS

Số điện thoại: 0867 500 079

Email: trungtamduhocms@gmail.com

Địa chỉ: 56/12 Đường Tân Thới Nhất 08, Phường Tân Thới Nhất, Quận 12